Αφήνοντας την ακαδημαϊκή καριέρα που έχτισε με κόπο, αφετηρία της οποίας ήταν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επί προεδρίας Κένεντι, το οποίο έδωσε την ευκαιρία σε εκατοντάδες νέους Αφρικανούς να σπουδάσουν στις ΗΠΑ, η 68χρονη σήμερα Γουάνγκαρι Ματάι επέστρεψε στην πατρίδα της την Κένυα, όπου μόλις το 2% των φυσικών δασών είχε επιβιώσει. Και κατάφερε, δίνοντας λίγα χρήματα σε άπορες γυναίκες για κάθε δένδρο που φυτεύουν, να υλοποιήσει το μεγαλύτερο πρόγραμμα δενδροφύτευσης στην Αφρική μέσω του «Κινήματος της Πράσινης Ζώνης» που ίδρυσε πριν από 31 χρόνια, έχοντας έκτοτε φυτέψει περισσότερα από 30 εκατ. δένδρα στην Αφρική.
 |
Το 2004 ήταν η πρώτη Αφρικανή που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης και το υποδέχτηκε στην Κένυα διαδηλώνοντας για την προστασία των δασών και δηλώνοντας στη νορβηγική τηλεόραση πως «το περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για την ειρήνη γιατί όταν καταστρέφουμε τους πόρους μας και γίνονται σπάνιοι, τότε πολεμάμε γι’ αυτούς».
Ξεκινώντας τις προσπάθειές της σε χαλεπούς καιρούς τόσο για τη χώρα της όσο και για την καταξίωση μιας γυναίκας, αναπόφευκτα ήρθε σε ρήξη με το καθεστώς, ενώ δεν έλειψαν οι διώξεις και οι φυλακίσεις. Αλλωστε ακόμη τα βάζει με τη διαφθορά της εξουσίας, την οποία θεωρεί τη μεγάλη πληγή για την Αφρική.
– «Δεν ήταν εύκολο, άλλωστε δεν ήταν αυτοί που μου έδωσαν το βραβείο Νόμπελ, ήταν η νορβηγική επιτροπή και μάλλον αν ήταν στο χέρι τους ούτε που θα εκτιμούσαν αυτό που έκανα, γιατί ήμουν αρκετά κριτική μαζί τους», μας λέει για την επίσημη αναγνώριση στη χώρα της.
* Τι την έκανε να συνεχίζει;
– «Ηταν η πεποίθησή μου ότι βρισκόμουν στη σωστή πλευρά, ότι είχα δίκιο. Κατάλαβα αρκετά νωρίς ότι η εξουσία ήταν πολύ σημαντική για την πρόοδο της χώρας και προσπάθησα να προστατέψω το περιβάλλον από αυτήν αλλά δουλεύοντας και μέσα στην εξουσία για να την αλλάξω».
* Η Αφρική έχει το 54% των παγκόσμιων φυσικών πόρων και το 60% των Αφρικανών ζουν στην ένδεια συγκροτώντας το 40% των πεινασμένων στον κόσμο. Γιατί συμβαίνει αυτό;
– «Δεν θέλω να απλουστεύσω επειδή οφείλεται σε πολλά πράγματα: την αποικιοκρατική ιστορία μας, την έλλειψη εκπαίδευσης, την ηγεσία που αποτυγχάνει να επενδύσει στο λαό, δίνοντάς του τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν αυτόν τον πλούτο για τον εαυτό τους, αντί να τον παρέχουν στη διεθνή κοινότητα σχεδόν χωρίς αντάλλαγμα, την κακοδιαχείριση είναι πολλά πράγματα».
* «Ζούσαμε σε μια καταπράσινη γη. Οι βροχές ήταν τακτικές, είχαμε άφθονο πόσιμο νερό παντού. Υπήρχαν μεγάλα καλοποτισμένα χωράφια με καλαμπόκι, φασόλια, σιτάρι και λαχανικά. Η πείνα ήταν κάτι άγνωστο…», γράφετε στην αυτοβιογραφία σας. Πώς φτάσαμε στη σημερινή εικόνα καταστροφής;
– «Πολλά από τα δάση και τα λιβάδια της Αφρικής έτυχαν εντατικής εκμετάλλευσης από την εμπορική γεωργία και την εμπορική υλοτομία, δραστηριότητες που συνέβαλαν στην επέκταση της ερημοποίησης. Το άλλο είναι ότι αυξάνεται ο πληθυσμός, η γεωργία συνεχίζει να είναι η κύρια ασχολία του αφρικανικού λαού και μάλιστα όχι με τα πιο αποτελεσματικά μέσα, και αυτό φτωχαίνει το περιβάλλον».
* Είναι αντιστρέψιμη η κατάσταση;
– «Οπως είναι πολλές οι αιτίες που δημιουργούν το πρόβλημα, έτσι και η λύση δεν είναι μόνο μία αλλά ένας συνδυασμός από απαντήσεις. Πάντα πίστευα όμως ότι η λύση που προηγείται όλων είναι η προθυμία της εξουσίας να κάνει αυτό που πρέπει για το λαό της. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα καταπατούν τα δικαιώματά τους, δεν θα κλέβουν από το λαό, δεν θα τον κρατούν στην άγνοια, θα τον προστατεύουν από την εκμετάλλευση».
* Συγκρούσεις τόσο στην πατρίδα σας όσο και σε άλλες χώρες της ηπείρου προκαλούν μερικά από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα δράματα και πόνο που γνωρίζει σήμερα ο κόσμος. Γιατί συμβαίνουν;
– «Εχω ασχοληθεί πολύ και έχω γράψει σχετικά, στην προσπάθειά μου να εξηγήσω τους λόγους της κρίσης, μερικοί από τους οποίους είναι αυτοί που προανέφερα: οι ιστορικοί λόγοι που πάνε πίσω στην αποικιοκρατία. Οι εκλογές ήταν απλώς το πρόσχημα, η αφετηρία των αντιδράσεων. Και εδώ μπαίνει το θέμα της εξουσίας, της διακυβέρνησης, της ηγεσίας και των κατευθύνσεων που επιλέγει. Από εκεί πηγάζουν όλα, αυτό είναι για μένα το κλειδί: γιατί είναι οι ηγεσίες αυτές που αποφασίζουν πώς θα διαχειριστούν τους πόρους, αν θα τους διαχειριστούν υπεύθυνα και λογικά. Είναι οι άνθρωποι της εξουσίας αυτοί που αποφασίζουν αν θα ακολουθήσουν δημοκρατικές αρχές ή αν θα είναι δικτάτορες και κατά συνέπεια είναι η ηγεσία που αποφασίζει αν θα φροντίσει το λαό της ή αν θα τον εκμεταλλευτεί. Και δυστυχώς όταν οι ηγέτες αποφασίζουν να μην είναι υπεύθυνοι με το λαό τους, τότε τον διαχωρίζουν στη βάση εθνικών και φυλετικών ιδιαιτεροτήτων και χρησιμοποιούν τις φυλετικές διαφορές σαν δικαιολογία ή σαν όχημα για να φτάσουν εκεί που θέλουν».
* Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο επίτευγμά σας;
– «Νομίζω ότι το βραβείο Νόμπελ είναι μια υπέροχη αναγνώριση, κάτι που ποτέ δεν περίμενα. Επίσης πολλοί άνθρωποι νοιάζονται για το περιβάλλον και για τις κυβερνήσεις: αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα μου είναι μέρος της προσπάθειας για εκδημοκρατισμό και της αντίστασης των αρχηγών σε αυτή την προσπάθεια. Και ναι, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές αλλαγές λόγω των προσπαθειών που έχουμε κάνει, και αυτό είναι θαυμαστό».
* Μετανιώνετε για κάτι;
– «Οχι στην πραγματικότητα, γιατί έκανα αυτό που πίστευα ότι είναι το σωστό. Μερικές φορές κάνεις λάθος και μερικές φορές δεν μπορείς να καταφέρεις αυτό που θέλεις και υποφέρεις. Αλλά φαντάζομαι, όπως εγώ το βλέπω, ότι είναι ένας περίπατος: μερικές φορές κάνεις τα σωστά βήματα, μερικές φορές τα λάθος, άλλες πάλι έχεις πρόβλημα και άλλες το γλεντάς».
* Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε στο ελληνικό κοινό;
– «Το κύριο μήνυμα είναι να ενθαρρύνω τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, ακόμη και κάνοντας μόνο μικρά βήματα και να μη φοβούνται ούτε να αποθαρρύνονται επειδή νομίζουν ότι είναι μόνοι τους. Πάντα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν σε σένα, σε εμπιστεύονται και σε ενθαρρύνουν, αλλά και πάντα βρίσκεις ανθρώπους που σε αποθαρρύνουν και σου λένε «γιατί νομίζεις ότι εσύ θα τα καταφέρεις με κάτι που κανείς δεν έχει ξανακάνει». Είσαι τυχερός και είναι σημαντικό να έχεις τριγύρω σου περισσότερους ανθρώπους που σε ενθαρρύνουν, αυτή είναι η αξία που αναφέρω και στο βιβλίο μου, ότι και ένα νέο κορίτσι μπορεί να τα καταφέρει γιατί κι εγώ ξεκίνησα όπως πολλά εκατομμύρια κορίτσια χωρίς προνόμια. Και επιθυμώ να ενθαρρύνω τα κορίτσια που είναι συχνά σε μειονεκτική θέση και συνήθως τα θυσιάζουν, να τα εμψυχώσω, να μη νιώθουν αποθαρρημένες».
* Ως συμπατριώτισσα του Ομπάμα, δεν αντέχω τον πειρασμό να μη σας ρωτήσω ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτόν.
– «Νομίζω ότι είναι ένας υπέροχος άνθρωπος με πολλές ικανότητες να επικοινωνεί και να πείσει τον αμερικανικό λαό ότι μπορεί να τον κυβερνήσει, αλλά επίσης γνωρίζουμε ότι έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει και όλα μπορεί να συμβούν. Ωστόσο νομίζω ότι τα έχει πάει πολύ καλά και ότι θα είναι μια μεγάλη έμπνευση για τη νέα γενιά για πολλά χρόνια, είτε εκλεγεί τελικά είτε όχι, έχει κάνει υπέροχα πράγματα».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 27/02/2008
«Ο καθένας μπορεί να βάλει ένα φυλλαράκι»
«Αναπνέουμε χάρη στα δέντρα που φύτεψαν άλλοι», λέει η Γουάνγκαρι Ματάι, «καιρός να φυτέψουμε κι εμείς»Μετέφερε ακόμη τη συμπάθειά της για τα προσφάτως καμένα δάση μας, για να μας δείξει πόσο κοινός είναι ο πόνος, ο αγώνας μα και η ευθύνη: «Για τη μικρή στιγμή που είμαστε σε αυτόν τον πλανήτη μόνο αυτό μπορούμε να κάνουμε, ό,τι καλύτερο μπορούμε». Επειδή είμαστε «υπόλογοι στις επόμενες γενιές για το πώς διαχειριζόμαστε τους φυσικούς μας πόρους».«Να αλλάξουμε»«Σκεφτείτε έναν οποιοδήποτε πόλεμο: όλοι έχουν γίνει λόγω των φυσικών πόρων», προκάλεσε το κοινό που είχε γεμίσει το κάτω διάζωμα της μεγάλης αίθουσας του Μεγάρου Μουσικής.«Εχουμε μάθει να εκμεταλλευόμαστε και να χρησιμοποιούμε το περιβάλλον και όχι να το φροντίζουμε και να το περιθάλπουμε. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το ανθρώπινο είδος μπορεί να μην είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δημιουργίας, και ότι τα πάντα είναι σημαντικά και έχουν δικαίωμα, ότι αποτελούμε κομμάτι του και εμείς έχουμε περισσότερο από τα άλλα τη δυνατότητα να το αλλάξουμε»… Ιδρύτρια του Κινήματος της Πράσινης Ζώνης, που έχει συμβάλει στη μεγαλύτερη δενδροφύτευση στην Αφρική, το 2004 είδε να τιμώνται με το βραβείο Νόμπελ 30 χρόνια αγώνων για τη δημοκρατία που φροντίζει το περιβάλλον. «Κι εγώ ξεκίνησα φυτεύοντας δένδρα, πίσω στην αυλή μου». Κι ακόμη και ο άντρας της την πέρασε για τρελή, τότε το 1975. Πού να φανταζόταν ότι ύστερα από μερικά χρόνια θα επέστρεφαν οι πέστροφες στα ποτάμια…«Ολοι μας αναπνέουμε, 10 δένδρα ο καθένας μας για να ζει. Ελπίζω ότι ο καθένας έχει φυτέψει τουλάχιστον δέκα. Γιατί αν δεν έχετε φυτέψει, τότε χρησιμοποιείτε τα δένδρα κάποιου άλλου. Είναι καιρός να τα φυτέψετε. Ο καθένας μας μπορεί να φυτέψει ένα δένδρο», είπε και μίλησε για την ανάγκη προστασίας των τριών πολύ σημαντικών δασών για το παγκόσμιο κλίμα: του Αμαζονίου στη Ν. Αμερική, του Κονγκό στην Κεντρική Αφρική και του Βόρνεο-Ινδονησίας στη ΝΑ Ασία.Πώς βοηθάμεΠέρα από την πολιτική και την προϋπόθεση της δημοκρατίας για την εξασφάλιση προστασίας στο περιβάλλον, με βιωματικό λόγο -μέσα σε τόσες δεκαετίες έχει δει κυριολεκτικά το έργο ζωής της να ανθίζει και να καρποφορεί- εξιστόρησε εμπειρίες και στάθηκε σε αυτό στο οποίο όλοι μας μπορούμε να συνεισφέρουμε για να κάνουμε τη διαφορά, ακόμη και ως άτομα, χωρίς να χρειαζόμαστε κυβερνήσεις. Οχι μόνο ότι μπορούμε να φυτέψουμε ένα δένδρο, αλλά και πιο απλά, καθημερινά πράγματα: μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε διάφορα υλικά όπως είναι το πλαστικό, να καταναλώνουμε λιγότερο και να ανακυκλώνουμε περισσότερο. Με ένα επιχείρημα: «Οι ΗΠΑ δεν υπέγραφαν τη συμφωνία του Κιότο για τη μείωση των ρύπων. Οι πολίτες, όμως, ήταν δραστήριοι και προκαλούν τις κυβερνήσεις τους και έχουν αναγκάσει μερικές επιχειρήσεις να έχουν οικολογικούς περιορισμούς».Και προέβλεψε ότι θα έρθει η ώρα της αλλαγής και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο: «Οταν εμείς μάθουμε και πείσουμε και τους διπλανούς μας σε μια υπεύθυνη συμπεριφορά και γίνουμε κρίσιμη μάζα, τότε μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Οι πολιτικοί στηρίζονται στην ψήφο μας και τότε θέλουν δεν θέλουν θα αλλάξουν», είπε και καταχειροκροτήθηκε.
ΦΤΟΥ ΞΕΛΕΦΤΕΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 