«Χρειάζεται να αφουγκράζεσαι»
Η επίσκεψη στο σπίτι-εργαστήριό της ήταν σαν η μικρή Αλίκη να έπεσε ξαφνικά στη χώρα των θαυμάτων. Τα έργα-κατασκευές δεν είχαν να δώσουν μόνο τη μορφή τους αλλά έκρυβαν και μαθηματικές σχέσεις, ήταν σύμβολα, σαν ένα παιχνίδι με έννοιες που δύσκολα περιγράφεται.
|
«Αν καταφέρω στη ζωή μου να προσφέρω κάτι σε έναν άνθρωπο που θα μπορούσε να τον κάνει καλύτερο, θα είμαι ευχαριστημένη», λέει η Ναυσικά Πάστρα, στο σπίτι-εργαστήρι της
|
«Σύνεκτρον, τετράγωνο, κύκλος», «Αναλογικά», «Χώρος, χρόνος» είναι μερικά από τα κεφάλαια εργασίας, ή τίτλοι αν προτιμάτε από τις περιόδους που είδε το κοινό σε εκθέσεις.
Και παρ’ ότι εκθέτει από το 1963, κυρίως στο εξωτερικό όπου έχει ζήσει αρκετά μεγάλο διάστημα της ζωής της, ακόμη δεν έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα της έκθεσης αλλά και των συνεντεύξεων. «Δεν θέλω να δείχνω τον εαυτό μου, φοβάμαι. Κάθε φορά νιώθω σαν να αποκαλύπτομαι, αισθάνομαι τόσο άσχημα. Ομως πάντα πιστεύω ότι δεν θα τα δουν όλα, ότι κάτι καταφέρνει να κρύβεται…», μας λέει η Ναυσικά Πάστρα και μας ξεναγεί στο μαγικό της κόσμο. «Οι εκθέσεις μου δεν ήταν εκθέσεις έργων. Υπάρχει πάντα μια έννοια, η οποία αναπτύσσεται στο πλαίσιο ενός πνεύματος που καθιστά τα κομμάτια αλληλένδετα, σε μια εξελικτική πορεία όπου αποτυπώνονται διάφορες φάσεις μιας έννοιας». Θεωρεί σημαντικό το διάλογο «έργου και χώρου», αλλά και την ανάπτυξη του αντικειμένου σε σχέση με τον εαυτό του, το περιβάλλον του και το εξωτερικό περιβάλλον. Μάλιστα, τα έργα της μπορούν να αναπτυχθούν επ’ άπειρον, να μεγαλώσουν δηλαδή σε διαστάσεις, «γιατί έχουν μέσα τους μια αναλογία που έχω βρει από την αρχή της δουλειάς μου, μια «χρυσή τομή», η οποία λειτουργεί».
Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της δουλειάς της; «Ακολουθώ μια μέθοδο ανάλυσης-σύνθεσης, καινούργιας ανάλυσης και σύνθεσης. Κάθε μου δουλειά είναι αποτέλεσμα των προηγούμενων προβληματισμών που αναπτύχθηκαν, μια διαδικασία η οποία με πάει όλο και πιο πέρα».
Εκφράζοντας τη σιωπή
Δεν είναι τυχαίο ότι, αναζητώντας μια κατηγορία στην οποία θα μπορούσαν να ενταχθούν τα έργα της, διαβάσαμε (Αρτι, τεύχος 6, σελ. 184) ότι ανήκει στη διεθνή κατεύθυνση καλλιτεχνικής έρευνας που ονομάζεται «νέα κατασκευαστική τέχνη» ή «νέα γεωμετρία».
Οσο για τη σχέση της με το έργο; «Στην εργασία μου και ιδίως στην αρχή το έργο μίλαγε από μόνο του, έλεγε τις ανάγκες του κι εγώ το ακολουθούσα. Απλώς χρειάζεται να το αφουγκράζεσαι. Είμαι αργή στη δουλειά μου, όλα αυτά χρειάζονται μια προεργασία φοβερή που θέλει χρόνο. Δεν βρίσκονται αυτά τα πράγματα με το μυαλό, αλλά με τις δικές μου εσωτερικές ανάγκες. Ολο αυτό το πράγμα θέλει μια περισυλλογή, μια σιωπή και σιγά-σιγά το αφήνεις και το εκφράζεις…».
Μπορεί να μην έχει σπουδάσει μαθηματικά, ωστόσο ακολουθεί τους κανόνες και τη φιλοσοφία τους. Μιλάει για τις σχέσεις, το ρυθμό, το χώρο που τους περιέχει και το χώρο που είναι χρόνος, τις φάσεις της δουλειάς της από το τετράγωνο και τον κύκλο, το στοιχείο που έκανε τρισδιάστατη αυτή τη σχέση, τη διαφορετική ύλη που χρησιμοποιεί, τις ιδιότητες και ανάγκες του έργου και το συσχετισμό τους με τη γλυπτική. Περισσότερα από 30 χρόνια έρευνας και δημιουργίας περνούν μπροστά μου μέσα από γεωμετρικές περιγραφές και από μαθηματικά σύμβολα.
Δεν της αρέσει να μιλάει για την τέχνη «γιατί τι ορισμό να της δώσουμε, δεν ξέρουμε τι είναι» και αναζητά περισσότερη πνευματικότητα: «Πιστεύω ότι, αν ο άνθρωπος ανέπτυσσε περισσότερο την πνευματική του υπόσταση, θα μπορούσε με κάποια λογική να διορθώσει πολλά πράγματα από τη δυστυχία που υπάρχει γύρω μας. Νομίζω ότι δεν υπάρχει λογική, έχει εκλείψει τελείως…».
Και τι μπορεί μέσα σε αυτό τον παραλογισμό να προσφέρει η τέχνη; «Μέσα σε όλα αυτά τα φοβερά πράγματα που γίνονται γύρω μας και το φοβερό άγχος, αν μπορούσες να δεις ένα έργο που έχει κάποια αρμονία και σου δημιουργήσει ένα αίσθημα ανάτασης, αν μπορέσει εκείνη τη στιγμή να σε αγγίξει και να σε ξεκουράσει λίγο… (σσ. συλλογίζεται για λίγο, αφαιρείται και επανέρχεται), αν καταφέρω στη ζωή μου να προσφέρω κάτι σε έναν άνθρωπο που θα μπορούσε να τον κάνει να νιώσει καλύτερα, να πάρει κουράγιο και να αλλάξει κάτι, έστω σε έναν μόνο άνθρωπο, θα είμαι ευχαριστημένη. Υπάρχει βέβαια και το διακοσμητικό στοιχείο. Δεν το κατηγορώ, είναι ωραίο, κάνει το περιβάλλον πιο ευχάριστο, αλλά προσωπικά θα ήθελα να δίνουν τα καλλιτεχνικά έργα κάτι παραπάνω. Η τέχνη θα ήθελα να είναι ανθρώπινη, να αναπτύσσει ο άνθρωπος την πνευματική και ψυχική του πλευρά, αυτοί είναι οι θησαυροί που έχει, γιατί να τους αφήσει;».
«Ενδιαφέρει το ποιος πουλάει»
Δεν διστάζει να εκφράσει την απογοήτευσή της για την πορεία της τέχνης: «Δυστυχώς, η τέχνη όσο πάει γίνεται Χρηματιστήριο. Σήμερα δεν έχει σημασία τίποτα, υπάρχει φοβερή σύγχυση και έχουμε ξεχάσει ότι η τέχνη είναι ιερή, όπως είναι και η θρησκεία, όπως είναι και ο άνθρωπος. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει σήμερα είναι το ποιος πουλάει. Γιατί η κερδοσκοπία έχει βάλει το χνάρι της παντού. Θυσιάζουν υγεία, ζωές, τον ίδιο τον άνθρωπο…».
Και την ίδια στιγμή βρίσκει σημεία αισιοδοξίας: «Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που αντιστέκονται σε αυτό το ρεύμα του ποταμού. Πιστεύω ότι σήμερα οι άνθρωποι έπιασαν πάτο και απομένει πια να δώσουν μια κλωτσιά και να αρχίσουν να αναδύονται».
Πιστεύει ότι έχει ξεκινήσει η εποχή της ανάδυσης;
«Μπορεί να μην είναι κάτι οργανωμένο, αλλά πιστεύω πως ναι. Για να ζήσουμε πρέπει να πιστεύουμε σε κάτι και πρέπει να έχουμε και λίγη αισιοδοξία. Πρέπει να πιστέψουμε ξανά στον άνθρωπο, επειδή αξίζει καλύτερα πράγματα από αυτό που του κάνουν: τον υποχρεώνουν να χάσει όλες του τις αξίες για να επιζήσει. Γι’ αυτό και μέσα στην τέχνη θα ήθελα να έμπαινε ο άνθρωπος. Να καθρεπτίζει η τέχνη τις ανθρώπινες αξίες. Να τους θυμίζουμε ότι υπάρχει και αυτό…».
Με περισσή σεμνότητα στέκεται πάνω από ένα έργο της: το «Σύνεκτρον». Βραβευμένο το 1974 σε διεθνή διαγωνισμό στη Γαλλία, η κατασκευή φιλοξενείται στο Μιλπουά. Στην πλήρη ανάπτυξή της -500 τ.μ.- προβλέπει μια πλατεία που μπορεί να γίνει από θεατρικός χώρος μέχρι αίθουσα συναυλιών και διαλέξεων, με ειδικούς φωτισμούς και φωταγωγημένα τρεχούμενα νερά. Είναι μια ονειρική σύλληψη που μπορεί να γίνει εφικτή. Θα ήθελε πολύ να δει αυτό της το έργο να γίνεται πραγματικότητα και στη χώρα μας. «Μόνο που τα πράγματα εδώ γίνονται λιγάκι κεκλεισμένων των θυρών…», είναι το παράπονό της.
Για το έργο της αυτό είχε γραφτεί η κριτική πως είναι ένας «γάμος αγάπης μεταξύ των ευθειών ενός τετραγώνου και των καμπυλών του κύκλου»…
ΦΤΟΥ ΞΕΛΕΦΤΕΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 